W artykule tym przyjrzymy się postaci Stanisława Kosiora, wpływowego ukraińskiego polityka o polskich korzeniach, który znacząco wpłynął na dzieje Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Urodził się 18 listopada 1889 roku w Węgrowie, a swoją działalność polityczną rozwijał w krytycznym okresie historii, kiedy to Związek Radziecki zmagał się z przymusową kolektywizacją rolnictwa oraz wielkim głodem, który dotknął miliony ludzi.
Stanisław Kosior pełnił szereg kluczowych ról w polityce radzieckiej, będąc sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy od 1928 do 1934 roku. Następnie, objął stanowisko I sekretarza tej partii, gdzie pozostał aktywny aż do 1938 roku. Jego wpływ na ukraińską politykę był na tyle znaczący, że znalazł się również w gronie wiceprzewodniczących Rady Komisarzy Ludowych ZSRR, pełniąc funkcję wicepremiera w 1938 roku.
W trakcie swojej kariery Kosior zajmował się także szeregiem obowiązków w ramach Komitetu Centralnego RKP(b)/WKP(b), gdzie był członkiem od 1924 do 1938 roku. W latach 1927–1930 był zastępcą członka Politbiura KC WKP(b), a później, w latach 1930–1938, formalnie członkiem Politbiura tej partii. Dodatkowo, pełnił funkcję sekretarza KC WKP(b) od 1926 do 1928 roku.
Życiorys
Stanisław Kosior urodził się na malowniczym Podlasiu w rodzinie polskich robotników, co wpłynęło na jego późniejsze decyzje życiowe. Jako młody człowiek wyemigrował do Sulina w poszukiwaniu lepszych warunków do życia, gdzie ukończył szkołę zawodową. W 1907 roku dołączył do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR), co oznaczało początek jego aktywności politycznej.
W trakcie swojego zaangażowania, Kosior stał się członkiem komitetu bolszewickiego w metalurgicznych zakładach Doniecka. Po 1913 roku jego talenty polityczne zostaną dostrzeżone, dzięki czemu otrzymał zlecenie do pracy w Moskwie, Kijowie oraz Charkowie. Jednak w 1915 roku, za swoją „pracę wywrotową”, spotkała go nieprzyjemna kara – został zesłany na Sybir.
Po rewolucji lutowej, Kosior osiedlił się w Piotrogrodzie, gdzie dołączył do Narewskiego Komitetu Dzielnicowego oraz objął stanowisko szefa piotrogrodzkiego oddziału SDPRR(b). Jego zaangażowanie, zwłaszcza w rewolucję październikową, przyniosło mu dalsze uznanie. Kontynuował działalność konspiracyjną, gdy Ukraina była okupowana przez Armię Cesarstwa Niemieckiego oraz Armię Austro-Węgier po podpisaniu pokoju brzeskiego.
Kosior okazał się być zdecydowanym przeciwnikiem zbytnich ustępstw na rzecz Niemców w czasie rokowań brzeskich. W 1920 roku objął funkcję sekretarza Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy (KP(b)U), a dwa lata później został sekretarzem syberyjskiego oddziału Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) (RKP(b)). W 1924 roku dołączył do Rosyjskiej Kasy Partii Komunistycznej (WKP(b)), a w latach 1925–1928 pełnił rolę sekretarza Komitetu Centralnego WKP(b). W 1928 roku, jego kariera osiągnęła szczyt, gdy mianowano go na stanowisko sekretarza generalnego KP(b)U.
Działalność na Ukrainie
W okresie, gdy Stanisław Kosior zajmował stanowisko sekretarza w ukraińskim komunistycznym ugrupowaniu, zachodziły znaczące zmiany w rolnictwie na Ukrainie. Od 1929 roku, jako przedstawiciel władzy komunistycznej, forsował on politykę przymusowej kolektywizacji, co oznaczało likwidację indywidualnych gospodarstw rolnych i utworzenie kołchozów oraz sowchozów. Po jego interwencji na plenum KC WKP(B)U wiosną 1929 roku zainicjowano działania mające na celu zwiększenie wskaźników kolektywizacji na Ukrainie, co skutkowało przekształceniem całych regionów w obszary kołchozowe.
W tym czasie, na terenach Ukrainy Sowieckiej, toczyła się także kampania przeciwko kułakom, w ramach której wprowadzano politykę represji kierowanej przeciwko indywidualnym gospodarstwom chłopskim, znaną jako rozkułaczanie. Kosior miał aktywnie uczestniczyć w wprowadzaniu w życie postanowień tzw. „dekretu o likwidacji kułactwa”. Działania te często przyjmowały brutalną formę, polegającą na przełamywaniu oporu chłopów względem kolektywizacji poprzez terror i masowe deportacje do łagrów lub zesłania.
Podczas gdy Kosior sprzeciwiał się przyjmowaniu tzw. rozkułaczonych do kołchozów, pozostawiał ich bez środków do życia, co zmuszało wiele osób do emigracji do miast. W swoich wypowiedziach podkreślał, że „kułaka nie wolno dopuszczać do kołchozu nawet na odległość strzału armatniego”, co ilustruje jego skrajne podejście do polityki agrarnej. Jego działania są często uważane za jedne z głównych przyczyn wywołania wielkiego głodu w latach 1932–1934.
W tym tragicznym okresie Kosior był inicjatorem stosowania tzw. kar w naturze wobec opornych chłopów, co oznaczało, że jeżeli chłop nie zgadzał się na wydanie ziarna, odbierano mu wszelką inną żywność. Całe miejscowości mogły być objęte tzw. „czarnymi tablicami”, co prowadziło do całkowitej blokady wsi przy wykorzystaniu wojska OGPU, co w praktyce znacząco ograniczało możliwości zaopatrzenia ludności w jedzenie, prowadząc do zbiorowej kary śmierci głodowej.
Szczyt kariery i upadek
Od 1938 roku Stanisław Kosior pełnił funkcję zastępcy szefa Rady Komisarzy Ludowych ZSRR, a także był przewodniczącym Komisji Kontroli Radzieckiej. Jako członek politbiura KC WKP(b) od 1930 roku, zyskał znaczącą pozycję w strukturach radzieckich.
W 1935 roku uhonorowano go Orderem Lenina, co potwierdzało jego wpływy w partii oraz zasługi dla państwa. Niestety, w atmosferze narastającego terroru, Kosior stał się ofiarą „wielkiej czystki”. W dniu 3 maja 1938 roku został aresztowany przez NKWD, gdzie przeszedł brutalne tortury podczas przesłuchania.
Na mocy decyzji Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR, 26 lutego 1939 roku, Kosior został skazany na śmierć z powodu zarzutów o organizację działalności szpiegowsko-powstańczej oraz dywersyjno-szkodniczej na Ukrainie. Tego samego dnia został rozstrzelany, a jego ciało skremowane w krematorium na Cmentarzu Dońskim. Prochy spoczęły w anonimowym grobie.
W czasie tego przerażającego okresu, poza nim, życie straciła jego żona, Jelizawieta, a także trzech braci: Michał, Kazimierz i Władysław. W szczególnie tragicznych okolicznościach zmarła również jego 16-letnia córka, która podczas przesłuchania ojca została zgwałcona przez funkcjonariuszy NKWD. Jej rozpacz była tak ogromna, że postanowiła zakończyć swoje życie, rzucając się pod nadjeżdżający pociąg.
Rehabilitacja w ZSRR
Stanisław Kosior, postać historyczna o ogromnym znaczeniu, został zrehabilitowany 14 marca 1956 roku na mocy decyzji Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR.
W okresie istnienia ZSRR pełnił rolę patrona kijowskiej rozgłośni Radia USRR, znanej jako Radio Kosior, aż do momentu usunięcia go ze stanowiska w 1938 roku.
W Kijowie, aż do roku 2008, można było znaleźć pomnik w formie popiersia Stanisława Kosiora, którego autorem był Iwan Makohon. Jednak w listopadzie tego samego roku władze miasta i ministerstwo kultury podjęły decyzję o jego usunięciu. Popiersie zostało przeniesione na Cmentarz Bierkowiecki.
Śledztwo na Ukrainie w sprawie wielkiego głodu i wyrok sądu w sprawie Kosiora
25 maja 2009 roku, Ukraina rozpoczęła oficjalne śledztwo dotyczące Wielkiego Głodu z lat 1932–1933, uznając tę tragedię za zbrodnię ludobójstwa.
Po zakończeniu dochodzenia, które miało miejsce w listopadzie 2009 roku, w styczniu 2010 roku Prokuratura Generalna Ukrainy złożyła akt oskarżenia do sądu.
W wyniku postępowania, 13 stycznia 2010 roku, Sąd Apelacyjny w Kijowie orzekł o winie takich postaci jak Józef Stalin, Wiaczesław Mołotow, Łazar Kaganowicz, Paweł Postyszew, Stanisław Kosior, Włas Czubara oraz Mendel Chatajewicz w związku z popełnieniem zbrodni ludobójstwa, co zostało przewidziane w artykule 442 par. 1 kodeksu karnego Ukrainy.
Jednakże jednocześnie sąd postanowił umorzyć postępowanie karne z uwagi na fakt, iż wszyscy oskarżeni już nie żyli.
Bibliografia, linki
Oto zbiór wartościowych informacji dotyczących bibliografii oraz powiązanych materiałów na temat Stanisława Kosiora. Prezentowane źródła są cennym uzupełnieniem wiedzy na jego temat.
- Miloš Mikeln, Stalin; Tytuł oryginału słoweńskiego: Staljin, življenjska pot samodrżca; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990, ISBN 83-11-07757-6.
- Косиор Станислав Викентьевич
- Косиор Станислав Викентьевич
- p- d- e
- I sekretarze Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy/Komunistycznej Partii Ukrainy.
|
Przypisy
- Nikołaj Iwanow: Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937–1938. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2014 r., s. 300.
- Ibidem, s. 301.
- BORD, Dwakroć stracony, „Dziennik Kijowski”, nr 3 (346), luty 2009 r., s. 6.
- „Ukrainska Prawda” 25.05.2009 r.
- Stanisław Kulczycki: Hołodomor. Wielki głód na Ukrainie 1932-1933 jako ludobójstwo. Problem Świadomości. Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej. Wrocław 2008 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Maciej Górski (polityk) | Krzysztof Filipek | Leszek Bubel | Antoni ZdanowskiOceń: Stanisław Kosior